Quảng Bình là một tỉnh miền Trung nắng nóng, mưa nhiều, lượng mưa bình quân hàng năm từ 2.000mm đến 2.300mm, mùa mưa chủ yếu tập trung vào 3 tháng trong năm, chính vì vậy mà năm nào cũng xảy ra tình trạng lũ lụt, đặt biệt ở những vùng nông thôn các huyện Lệ Thủy, Quảng Ninh, Quảng Trạch, và Bố Trạch. Địa hình tỉnh Quảng Bình lại hẹp và dốc theo hướng từ phía Tây sang phía Đông nên ở các huyện miền núi Tuyên Hóa và Minh Hóa thường xảy ra lũ quét vào mỗi mùa mưa đến.
Khi lũ lụt xảy ra, toàn bộ nhà cửa, cây cối đều bị ngập chìm trong nước, môi trường sống bị ô nhiễm, các công trình cấp nước sạch cung cấp nước ăn uống và sinh hoạt cho người dân nông thôn bị ngập chìm trong lũ, đặt biệt là giếng đào, giếng khoan hộ gia đình, thời gian này, người dân phải thường xuyên sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm, không hợp vệ sinh, gây ra nhiều bệnh tật như bệnh mắt hột, bệnh đường ruột, dịch tả, sốt xuất huyết, ghẻ lở, hắc lào,.v.v. những bệnh này có khi phát triển thành dịch lan rộng ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của người dân.
Vì vậy, để người dân vùng ngập lũ có nước sạch sử dụng trong mùa mưa lũ đến, Trung tâm Quốc gia Nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn đã phối hợp với các nhà khoa học nghiên cứu và tìm ra các giải pháp để có nguồn nước hợp vệ sinh tại chỗ phục vụ bà con vùng lũ lụt, góp phần tránh được những bệnh tật do sử dụng nguồn nước không hợp vệ sinh gây ra, bảo vệ sức khỏe gia đình và cộng đồng.
Sau đây là một số biện pháp bảo vệ nguồn nước sạch trước khi xảy ra lũ lụt.
Đối với giếng khơi (giếng đào).
Khi mùa mưa lũ đến, có nguy cơ bị ngập giếng thì chúng ta tiến hành bảo vệ giếng bằng cách dùng vải bạt nhựa bao quanh miệng giếng và thành giếng, sau đó dùng dây cao su buộc chặt (một hoặc nhiều vòng), làm như vậy sẽ tránh được bùn đất và rác bẩn, lá cây, vi sinh vật… chui vào bên trong giếng làm ô nhiễm nước giếng. Ngoài sử dụng vải bạt nhựa, có thể dùng túi ni lông hoặc những vật liệu sẵn có trong gia đình để bịt kín miệng giếng.
Đối với giếng khoan
Với giếng khoan lắp bơm tay: Khi mưa lớn, mực nước lên cao có khả năng ngập giếng khoan, chúng ta tiến hành tháo dỡ cần bơm, sau đó dùng bao tải dứa hoặc túi ni lông chụp toàn bộ phần thân bơm và buộc chặt bằng dây cao su để tránh rác bẩn, bùn đất chui vào thân bơm và giếng khoan gây hỏng bơm và giếng khoan.
Với giếng khoan lắp bơm điện: Nếu mực nước lũ có khả năng lên cao làm ngập giếng khoan, máy bơm, chúng ta phải tiến hành tháo máy bơm đưa vào nơi cao ráo tránh ngập nước, còn giếng khoan và các phần nối với giếng khoan cần bịt kín bằng túi ni lông hoặc bao tải dứa tránh bùn đất, rác bẩn làm hỏng giếng.

Đối với công trình cấp nước tập trung
Hiện nay, các công trình cấp nước tập trung nông thôn rất phổ biến ở nhiều địa phương, góp phần không nhỏ trong việc nâng cao tỷ lệ người dân nông thôn sử dụng nước hợp vệ sinh. Để bảo vệ các công trình cấp nước tập trung trước khi mưa lũ xảy ra, chúng ta phải tiến hành như sau:
Đối với công trình cấp nước tập trung sử dụng nước ngầm: Khi nghe thông báo về mực nước lũ trong khu vực có thể vượt quá cao trình của máy bơm thì chúng ta phải tiến hành ngắt điện, tháo máy bơm di dời đến nơi cao ráo tránh ngập nước làm hư hỏng máy bơm. Sau khi tháo rời máy bơm phải tiến hành đóng tất cả các van ở trạm xử lý và đường ống cấp nước để tránh nước lũ xâm nhập vào đường ống, xả vào ống hút, giúp các công trình cấp nước tập trung hoạt động bình thường sau khi hết lũ lụt. Bên cạnh đó lượng hóa chất dùng để xử lý nước của công trình cấp nước tập trung cũng đặt ở những nơi cao ráo, nơi mà nước lũ không lên đến được để khi nước lũ rút công trình hoạt động trở lại thì chúng ta có thể chủ động hóa chất cho quá trình xử lý nguồn nước cấp đạt tiêu chuẩn.
Đối với công trình cấp nước tập trung sử dụng nước mặt (sông, suối, hồ,…): Trong mùa mưa lũ, hàm lượng bùn và rác ở nước mặt lên rất cao, vì vậy trước mỗi lần vận hành, chúng ta phải thường xuyên kiểm tra và làm vệ sinh trong vùng bơm để tránh hiện tượng rác và bùn làm hư hỏng bơm.

Đỗ Thị Oánh
Trung tâm NS&VSMTNT